HISTORIA KOŚCIOŁA W KLEWKACH

 

• Pierwszy kościół w Klewkach został zbudowany (mały, drewniany) zaraz po założeniu wsi (13.04.1352 r.) – prawdopodobnie w 1354 roku.
• Jego budowniczym był pruski rycerz Clauco, któremu biskup warmiński przekazał 40 łanów ziemi z obowiązkiem zbudowania kościoła. Patronką była św. Maria Magdalena.
• Nie wiadomo z jakiej przyczyny i kiedy spalił się.
• Wybudowano nowy, murowano-drewniany, istniał już w 1481 roku.
• Powiększono go od strony zachodniej w XV wieku.
• Odnowiono w pozostałej części w II połowie XVI wieku. Użyto polne kamienie, drewno i cegłę.
• Konsekrował go (poświęcił) po przebudowie wschodniej części – 2 sierpnia 1581 roku -biskup warmiński Marcin Kromer ku czci św. Marii Magdaleny. Dwa dzwony wisiały obok kościoła na czterech podporach.
• Świątynia spłonęła 5 sierpnia 1718 roku , ale odbudowo ją i  już 21 lipca 1720 roku została poświęcona . Za patrona obrano  św. Walentego i św. Rocha. Po pożarze została wzniesiona w stylu barokowym. Między innymi przebudowano okna, dobudowano drewnianą wieżę. Tam umieszczono dzwony.
• Na chorągiewce umieszczonej nad dachem wieży widnieje data 1829 rok, czyli jest to data przebudowania  wieży. Nową wzniesiono z grubych , drewnianych belek.
• Pod kościołem znajdują się pomieszczenia, w których to grzebano zmarłych właścicieli majątku oraz księży. Odkryto je w latach siedemdziesiątych XX wieku,  gdy wykładano posadzkę płytami.
• Znaleziono tam wówczas kamień grobowy z napisem dotyczącym byłej właścicielki majątku Klewki Marianny z domu  Nenhen  Hattińska oraz małą trumienkę i znaczną ilość kości ludzkich , które zebrano i pochowano na cmentarzu.
• Podczas I wojny światowej , a więc  w latach 1914-1918 zdjęto na żądanie władz wojskowych trzy dzwony, a także piszczałki organowe.
• Po zakończeniu I wojny światowej zakupiono dwa nowe dzwony, ale te z kolei zostały zabrane w okresie II wojny światowej do produkcji jakiegoś sprzętu lub broni wojskowej.
• W 1947 roku był już tylko jeden dzwony.

 

Kościół parafialny w Klewkach jako zabytek

 

• Jest to obecnie zabytek II grupy.
• Przypora (skarpa) oraz ściany stanowią częściowo pozostałość poprzedniej świątyni , do budowy której użyto kamieni polnych, sąsiadujących z cegłą o gotyckim wiązaniu (II poł. XVI wieku).
• Polichromia stropu jest barokowo- ludowa, pochodząca z 1744 roku. Cały strop jest płaski o ukośnie opadających bokach. Wspiera go wzdłuż nawy wysunięty gzyms deskowy. Polichromia tworzy iluzję plastycznej girlandy, dzielącej całą płaszczyznę na 3 pola. Pola te są wypełnione obrazami, przedstawiającymi Maryję Niepokalanie Poczętą, św. Walentego i św. Rocha. Na obrzeżach obrazów ornamentalnie obramowanych umieszczono malowane medaliony. Wokół obrazu Matki Boskiej medaliony ukazują Zwiastowanie, Nawiedzenie, Wniebowzięcie , Koronację. Wokół pozostałych  obrazów, w medalionach- Narodzenie Chrystusa, Obrzezanie i inne sceny z tajemnic różańcowych. Strop został częściowo przemalowany w 1840 roku, a inne sceny na początku XX wieku.
• Ołtarz główny – z okresu późnego baroku, z końca XVIII wieku. Zrobiono go z drewna na planie elipsy, po bokach ustawiając ukośnie dwie pary kolumn, między którymi znajdują się 2 rzeźby aniołów z palmami w dłoniach. W środku umieszczono obraz św. Walentego namalowany w 1951 roku, oprawiony w starą intersjowaną ramę datowaną na rok 1768. Całość wieńczą personifikacje Wiary i Nadziei. Pod obrazem św. Walentego wstawiono polichromowane i złocone tabernakulum. (Intersja -technika zdobnicza polegająca na wykładaniu ornamentów w przedmiotach drewnianych innymi gatunkami drewna).
• Prawy, późnobarokowy, boczny ołtarz- obraz św. Rocha w srebrnej sukience, zmartwychwstającego na wzór Chrystusa. Św. Roch otrzymuje od boga zlecenie namalowane na tabliczce „Eris in peste patronus” (Będziesz patronem od epidemii). Wyżej obraz Matki Boskiej Bolesnej z sercem przebitym siedmioma mieczami.
• Lewy ołtarz pochodzi z lat 1720-1730. Po bokach dwukondygnacyjne kolumny z owiniętymi spiralnie, z płasko rzeźbionymi akantami (roślina śródziemnomorska, o dużych, głęboko wyciętych liściach; od okresu starożytności modny motyw zdobniczy). W środku obraz Chrystusa Ukrzyżowanego. W zwieńczeniu ołtarza ukazano Świętą Rodzinę. W mensie ołtarza (płyta kamienna stanowiąca wierzch ołtarza) prezentuje się wspaniale portatyl  z 1684 roku.
• Ambona- bogato inkrustowana, barokowa, ze sceną Pana Jezusa nauczającego w świątyni. Ma ona kształt czterobocznej czaszy wspartej na słupie. W tyle zaplecek  i baldachim, również czteroboczny, zwieńczony postacią gołębicy. Schody otacza pełna balustrada, dekorowana płytami w kształcie rombów, na których widnieją delikatne motywy roślinne. Całość pomalowana farbą olejną i częściowo lakierem.
• Kropielnica-pierwotnie chrzcielnica (po lewej stronie od ołtarza) z XIV wieku, gotycka, wykonana z kamienia polnego. Formą przypomina kielich. Ustawiona jest na kamiennym bloku w kształcie ściętego stożka. Na krawędzi czaszy widoczne są dwa wgłębienia na pokrywę.
• Rzeźbiona grupa pasyjna z 1530 roku, tzw. „Droga krzyżowa”(ukazująca postacie związane z męką Chrystusa) ,znajdująca się na belce stropowej jest jednym z najcenniejszych zabytków kościoła.
• Rzeźby towarzyszące krucyfiksowi, umocowanemu do belki umieszczonej pod sklepieniem , tuż przed głównym ołtarzem  to Maryja i Jan , a  pochodzą  z XVIII wieku.
• Żyrandol- ufundowany ku czci parafian poległych podczas I wojny światowej. Umieszczono na nim 63 nazwiska .
• Krucyfiks w przedsionku.
• Pieta- rzeźba przedstawiająca  boleściwą Marię z martwym Chrystusem na kolanach.
• Obok kościoła-murowana plebania – z około 1860 roku, w której mieści się kancelaria parafialna i mieszkanie księdza proboszcza.
• Przed kościołem- kapliczka św. Antoniego
• Krzyż misyjny obok kościoła.
• Kamień pamiątkowy  (obelisk) na placu przed kościołem. Napis: „Unseren Helden 1914/18” (Naszym bohaterom).
• Grób proboszcza, Franza Gahblera (1819-1874) przy kościele.
• Krzyż stojący obok kościoła, na terenie gospodarstwa seminaryjnego, z roku 1984, postawiony przez ówczesnego księdza proboszcza Krzysztofa Lebdowicza.  Błogosławić ma pracę i wysiłki ludzkie.
• Kapliczka ku czci Maryi, koło kościoła.

 

PATRONI KOŚCIOŁA W KLEWKACH od roku 1718

 

Święty Walenty- od padaczki (epilepsji), w młodości służył w Rzymie  jako kapłan. Dodawał otuchy tym, co szli na śmierć. W czasach prześladowań chrześcijan był więziony. Uprosił  u Boga przywrócenie wzroku dla córki swego sędziego. Ten przyjął chrześcijaństwo, ale obaj zostali za to ścięci 14 lutego 270 roku. Żył w I połowie I wieku.

Święty Roch -od trądu i wrzodów. Urodził się we Francji w XIV wieku. Pomagał chorym na dżumę. Legenda głosi, że święty ma moc uzdrawiania.

 

 

Opracowała - na podstawie materiałów źródłowych - na potrzeby zajęć z regionalizmu w szkole w Szczęsnem; nauczycielka języka polskiego Alicja Magnuszewska.

 

 

Legenda o rycerzu Clauco von Hohenberg

Historia zaczerpnięta z „Księgi Parafialnej Klewek”

 

            Miejscowość Klewki wraz z przyległymi do niej polami , łąkami i lasami położona jest między dwoma jeziorami. Jedno otacza wieś od strony Klebarka, a drugie od Linowa. Bliskość szeroko rozlanych wód jeziornych i iglasto – liściastych lasów dodaje Klewkom szczególnego uroku. Nastraja też do kontemplacji  i zastanowienia się nad przeszłymi czasami, które tworzą historię wsi wraz ze starym, zabytkowym kościołem z drewnianą wieżą.

            Klewki były początkowo majątkiem ziemskim nadanym przez biskupa Jana Stryproka wielce zasłużonemu rycerzowi pruskiemu Clauco von Hohenberg w dniu 13 kwietnia 1352 roku. Obszar przydzielonej mu ziemi a raczej lasu obejmował 40 włók, położonych pomiędzy Jeziorem Amlung (obecnie Linowskim) a Cuculingiem czyli Jeziorem Klebarskim. Oba naturalne zbiorniki wodne łączyła rzeczułka zwana początkowo Ayerną, co w języku ludowym odpowiadało nazwie Klewkówka. Majątek nazwano od imienia właściciela  Claukami, a później Klewkami. Niemiecka nazwa brzmiała: Klaukendorf.

            Clauco von Hohenberg otrzymał różne specjalne przywileje oraz patronat nad pobudowanym później kościołem, co było wielkim zaszczytem i wyróżnieniem. Prawdopodobnie to jedyny przypadek aby Prusak stał się patronem kościoła. Bezpośrednim powodem do nadania rycerzowi przez biskupa Stryproka wspomnianego już majątku - Klewki, przyczyniło ssie zdarzenie, które opisał nieznany z nazwiska pisarz biskupi z Lidzbarka.

            Otóż po śmierci biskupa Jana z Miśni (1350-1355) Kapituła Warmińska posiadająca prawo wyboru nowego duchownego na to stanowisko  opowiedziała się za księdzem Jana Stryprokiem. Ten pragnąc jak szybkiego zatwierdzenia go na  biskupa przez papieża osobiście udał się do Rzymu. Towarzyszył mu wykształcony rycerz pruski Clauco von Hohenberg, posiadający majątek pod Lidzbarkiem.

            Przybywszy do stolicy apostolskiej, ksiądz Jan oraz Clauko uzyskali audiencję u ojca świętego.Podczas spotkania papież rozmawiał w języku łacińskim  i zauważył, że rycerz o dorodnej postawie odpowiadał piękną łaciną, zdradzając wykształcenie. W dalszej rozmowie Ojciec święty zapytał się przyszłego biskupa Jana o znajomość języka jego poddanych. Niestety, dowiedział się, że Jan Stryprok nie będzie mógł się porozumieć ze swoimi diecezjanami narodowości pruskiej, gdyż nie zna  tego języka. Mimo zapewnień ze strony duchownego, że posłuży się tłumaczem, papież nie wyraził zgody na fakt aby Jan Stryprok został biskupem. Zwrócił się do rycerza Clauco, który znał język pruski i jemu zaproponował objęcie biskupstwa warmińskiego. Nastąpiła konsternacja. Tak samo biskup Jan jak i Clauco wrócili smutni i przygnębieni do swojej kwatery w Rzymie. Następnego dnia udał się Clauco do Watykanu i prosił Ojca świętego o zatwierdzenie nominacji księdza Jana Stryproka na biskupa. Papież przychylił się do jego prośby. Po powrocie na Warmię Clauco von Hohenberg otrzymał Klewki na własność.

 

 

Legendę na podstawie zapisków w „Księdze Parafialnej Klewek” opracowała na potrzeby zajęć - ścieżka regionalna - nauczycielka języka polskiego Alicja Magnuszewska.